- CH'ASKAKUNAMANTA MUSQHUY YACHAY -

Naska

Naska llahtaqa, hatun llahtan karan Tawantinsuyupiqa, manchay rihsisqa. Virrey García Hurtado de Mendozan l595 watapi kamachiran "ciudad" hina hatarinantaqa. Ñawpa chatuchakunapis, mankachakunapis, ima khaphrakunapis sumah pawkarniyuhmi rixurinku hinaspan lluypis sinchitapuni waylluyukun chaykunata tihsimuyuntinpi.

Chay k'itipin kashan askha mawk'a llahtakuna, chaypitahmi manchay rihsisqa "Los Paredones" raqay raqaykunapis askha wasiyuh, pata patayuh, kanchayuh ima rumimantawan, tikamantawan ruwasqa; "Complejo Textil" nispan sutiyanku Telar de Kantayuhta, huh hatun siq'ikunatawan. Chaypin rawrikunapis, q'aytukunapis, tukuy imaymanapis kashan awanapah

Naska Panpakunaqa:
Tihsimuyuh hiwayanmi

Yaqa 50 kilumitru chutarikuyninpin l5 kilumitru kinranchakuyninpitahmi kashan chay tukuy siq'ikunaqa "Líneas de Nasca" sutiyasqa. Hatun ayllu UNESCO sutiyuhmi chay hiwayataqa sut'inchan: "Patrimonio Cultural de la Humnanidad" nispa. Chay siq'ikunan churarikushan Palpa, Ingenio, Naska, Suqus suyukunapi, chaytahmi 4l9, 465 kilumitru Panamerikana Sur nisqah chawpinpi kashan.

Chay siq'ikunah panpansi, tukuy tihsimuyuntinpi, aswan ch'aki. Kulurninsi ch'unpi chaymantahsi qatishan q'illu, imaynan willakun Mariya Reiche hina. Chaysi, pipas saruhtinqa, wiñaypah yupiqa waqaychakun yurah kulurpi. Chay siq'ikunaqa huh aqu aqu panpapin kashan, "disirtu" nisqapi ichaqa chaypipas rixurishansi mana yupay atiy q'umir rumichakuna. Chay siq'ikunaqa manchay hatun, kusa kayninkupipas rixch'akunsi "Pirámides de Egipto" nisqa llank'ayman.

Kanmi huh hatun tupu, "gran tablero" nisqa tukuy siq'ikuna churatikuh (huñuh, waqaychah) wakin raqhu, wakintah ñañu huh hina, huh hina chutarikuyniyuh. Chay siq'ikunan chinkayushanku tawa k'uchukunah uxunta llikasqa llikapis kankuman hinarah. Ichaqa chay tukuy ima ch'arwikunaqa allintaqa rixurinkunmi l500 pies de altura nisqamantan, sinchi hanahmanta. Chayrahmi chay sinchi karu patamanta pacha sumah ch'uyataqa rikumamun imaymana rixch'akuyta ñarah uywakunaña kahtinpas, ñarah imaña kahtinpas.

Naska, Parakas runakuna imas chay Naska Siq'ikunata ruwasqaku imaynan arquiyulugu nisqakuna chaninchanku hina. Kinsa pachax wata Hisukristu manarah rixurimushahtinsi chaykunataqa siq'iyta qallarisqaku. Chaymantatahsi isqun pachax wata Hisukristuh qhipanman tukupusqaku. Chawanpis ninkun: chay siq'ikuna ruwaypiqa askha askha watan rixuriranku chay tukuy rixch'ay rixch'ay ruwaypiqa, nispa. Chay rixch'aykunaqa, sinchi hatunña kaspapis, ancha allin ruwasqan tukuy imapis kashanku. Chaymi yachay sapa runakunaqa ninku: kanmi "armonía y equilibrio geométrico" nispa aswantaqa uywakunapi urpay urpi siq'iypi ima.

Chay siq'ihkunaqa manan urpikuna hinachu phawahku. Chaymi kunanqa tapuyukunku: imaynatatah chay sinchi allin rixch'akunatari ruwaranku, nispa. Chaymi Mariya Reiche nin: "Paykunaqa musqhuypi hinallá ruwahku.Ichaqa chay allin ruwanankupahqa en "menor escala"nisqapiuyá (huch'uyllapiyá) ñawpahta siq'iruranku, nispa.

Reiche kikillantahmi nin: Ñawpa Tawantinsuyu runakunaqa ancha yachay sapan karanku tukuy ima Ch'aska-Quyllur qhawaypiqa, astronomiya nisqa yachaypiqa, aswantaqa Mama Pachah patanpi tiyahkuna, nispa. Chhaynallas sayarinman karan kay hatun llank'ayqa, "gran calendario astronómico" nisqaqa. Chay huch'uy qilqamanta hatun siq'iyman churayqa qhawarichinmi chay runakunataqa ancha yachayniyuh kasqankuta, sinchi ch'uya yuyaymanayniyuh kayninkutapis. Chay ruwaykunan qhawarichishan sinchi yachay sapa kasqankuta, chaymantapis imaynatas yuyayninkuta sumahtapuni chaninchasqankuta, nispan rimarin chay siñuracha Reicheqa. ñawpahta siq'iruranku chay ruwanankupahqa nispa.

Imaynatatah Ñawpa pachamanta kunan kamari kashan chay siq' ikunari

Sinchi sasan rimayriy chay siq'ikunamantaqa. Imaynatatah ñawpa pachamanta pacha kunan kamari kahlla, allinlla kashanku. Chay "Líneas de Nazca" nisqapiqa, maypi hinapis, kawsayqa manan hina hinallachu. Kanmi riki pacha khuyuypis, icha pacha khunununuypis, chiriypis, ruphayaypis, wayraypis, manchay parayuypas.

Mariya Reichen chay "milagro" nisqamanta khaynata willakun: Naska siq'ikunaqa as pisi yarqhasqallan kashan chay panpapi, nispa. Ancha allin kasqanqa kanmanmi mana para chay suyupi chayasqan rayku. Sapanka iskay watallapin paramun midiya urallata. Allintahmi chaypiqa tinpu nisqankupis, nispan nin.

Wayrah phawayninsi pisiyarun manarah panpaman chayashaspa. Chaytahsi hina rixurin chay panpa askha uqhi rumiyuh kahtin. Chaysi manchayta q'uñiyarispa riki yuyaypun chay siq'ikunataqa.

Chaymantapis chay panpaqa isku kamas riki. Chhayna kahtinmi ch'urawan, chhullawan ima rixuripun rumikunaqa, hinaspantahsi astawan k'askarakapunku chay kikin panpaman.